نویسنده: عبدالحسین سعیدیان
 

شهر آتن، پایتخت یونان با جمعیت 3120000 نفر در نزدیکی خلیج سالونیک در دشت آتیک از شهرهای مهم تاریخی جهان باستان و مرکز دانش و فلسفه و ادب بود. تاریخ آتن را افسانه‌های بسیار فرو پوشانیده است اما از قرن هفتم ق-م وضع تاریخی آن روشن است.
در سال 683ق-م سلطنت موروثی آن برچیده شد و تا سال 594 سلن و آرخون‌ها حکومت کردند و از آن به بعد تا سال 510 ق-م در دست جباران و از آن پس دارای حکومت دموکراسی بود. سقراط، سوفکل، اورپید، افلاطون، ارسطو، دموستون و آریستوفانوس در آتن ظهور کردند و خورشید تابان دانش را پرتو افشان جهانیان گردانیدند. در سال 404 ق-م این شهر به چنگ اسپارت‌ها و آنگاه به تصرف فیلیپ و اسکندر مقدونی درآمد.
در دوران عظمت حکومت روم، آتن یکی از ایالات روم بشمار می‌رفت و هر چه آتنی‌ها کوشیدند که عظمت آتن را باز یابند موفق نشدند. حتی این اقدام باعث گشت که در سال 86 ق-م سولا آتن را تارج کند. با این حال نفوذ معنوی و علمی آتن بر روم بیشتر از آن بر بیزانس رو به افزایش بود.
چون دولت بیزانس سقوط کرد آتن بدست یکی از اشراف فرانسه افتاد و بالاخره در قرن 14 میلادی و اوایل قرن 15 یکی از خاندانهای اشرافی فلورانس بر آتن حکومت می‌کردند و آتن تا حدی رو به رونق و ترقی بود که در سال 1458 به چنگ دولت عثمانی افتاد و پیشرفتهائی که نصیب آتن شده بود از میان رفت. حتی این شهر رو به انحطاط رفت. چون یونان استقلال یافت، آتن پایتخت یونان گردید و روز بروز بر ترقی و رونقش افزوده شد و کارخانه‌های جدید در آن به کار افتاد.
سقراط، سوفکل، اورپید، افلاطون، ارسطو، دموستون و آریستوفانوس در آتن ظهور کردند و خورشید تابان دانش را پرتو افشان جهانیان گردانیدند.
آثار بدیع و عظیم تاریخی بسیار در آتن از عهد باستان بجاست و هر ساله هزاران جهانگرد و مشتاق و شیفته آثار هنری تاریخی را به سوی خود می‌کشاند. برخی از این بناها عبارتست از پارتنون، پروپلایا، ارختنوم و اکروپولیس.
آکروپلیس آتن که در محل دهکده‌ی نئولتیک اولیه شهر ساخته شده بود بهترین دژ طبیعی دنیای باستان به حساب می‌آمد. آکروپلیس در شمال شرقی پارتنون و در مرتفع‌ترین نقطه دشت و 300 پا بالاتر از سطح کلی دشت قرار داشته و صخره‌های عظیم عمودی در تمام جهات آن جز در جهت شرقی که شیب ملایمی دسترسی به این مکان را میسر ساخته، قرار گرفته‌اند. دارای ابعاد تقریبی 350 در 140 یارد بود که ضلع بلندتر آن در جهت شرقی - غربی قرار داشته است. آکروپلیس در فاصله چهار مایلی از دریای اژه و در دشت آتیکا قرار دارد.
از زمان‌های دور وجود چشمه‌های طبیعی انسان را به این منطقه کشانده است. این محل از حدود 2800 ق-م مسکون بوده است.
قدیمی‌ترین آثار مکشوفه احتمالاً مربوط به قرن ق-م می‌باشد. امّا اکثر بناهای آگورای باستانی مربوط به قرن ششم ق-م می‌باشند تاریخ آگورا را می‌توان به سه دوره تقسیم نمود:
1- دوره کلاسیک، قرن پنجم ق-م
2- دوره‌ی هلنیستی، قرن دوم ق-م
3- دوره رومی، قرن دوم میلادی.
آگورای نخستین پس از ویران شدن، بازسازی و آگورای کلاسیک آتن تا پایان قرن پنجم ق-م پایان یافت.
ویرانی آگورا در اواخر قرن سوم رخ داد و این بنا بر صخره بلند اولیه در طول زمان توسط دیوارهای حایل حجیم پله‌پله شده و یک سری سکوهای مرتبط را پدید آورده است.
پارتنون که رسماً به نام معبد آتنا پولیاس خوانده می‌شد، بر روی یک سکوی باشکوه مرمرین به طول 237 پا و عرض 110 پا و در وسط ضلع جنوبی آکروپلیس قرار گرفته بود.
نام عمومی است که به تپه دفاعی اولیه شهر اطلاق می‌شود. مرکز بلند شهرهای قدیمی‎تر یونان و قلعه محصور بسیاری از شهرهای مستعمراتی آن با این نام خوانده می‌شد. آکروپلیس که در آغاز همه شهر را در خود جا می‌داد، رفته رفته به بخش مقدس و مذهبی شهر بدل گردید، چنانکه آتن نمونه بارز آن است یا تخلیه شده و خارج از محدوده شهر قرار گرفت. چنانکه در میلتوس رخ داد تا زمانی که شهر کوچک و محدود بود و مستقیماً پیرامون آکروپلیس واقع شده بود، به حصاری دفاعی پیرامون آن نیازی نبود. در مواقع هجوم شهروندان به درون آکروپلیس پناه می‌بردند تا آنکه یا شهر سقوط می‌کرد یا دشمنان دست از حمله باز می‌داشتند و با توجّه به اینکه بیشتر ساختمانهای مهم در آکروپلیس واقع بودند. تنها بخشی از خانه‌های ارزشمند از میان می‌رفت.
آتن اندکی پس از زمان ژوستی نین اول، آتن به درجه یک شهر ولایتی تنزل کرد و از اهمیت دیرین آن جز بناهای بزرگ هیچ چیز برجا نماند. در دوره‌ی فرمانروایی بر یونان، آتن مرکز دوک‌نشین شد (1205) که پی درپی به دست اقوام بورگوندی و کاتالان افتاده گروه اخیر که در 1311 آتن را اشغال کردند آن را به زیر فرمان شاهان آرگون درآوردند. تسلط کاتالان‌ها میان سال‌های 88-1311 بود.
از 1388 تا 1458 آتن در فرمان خاندان فلورانسی آچاپولی بود و در 1397 موقتاً به تصرف سلطان بایزید اول درآمد سرانجام آتن در روزگار سلطان محمد دوم به دست عثمانی‌ها افتاد و مدت 330 سال بر این شهر فرمان راندند.
در قرن‌های بعد آتن از اهمیت افتاد و این امر از گزارش‌های جهانگردان غربی آشکار می‌شود. پارتنون به مسجد تبدیل شد و پروپولایا را سربازخانه کردند. استیلای عثمانی‌ها دوران انحطاط آتن بود تا جائی‌که در حد یک قصبه تنزل یافت. در پائیز 1678 دریاسالار ونیزی فرانچسکو موردسینی (حکمران آینده ونیز) آتن را محاصره کرد و در این حادثه قسمت عمده پارتنون ویران شد. دو مسجد آن به عبادتگاه کاتولیک و پروتستان تبدیل گشت. تا اینکه در 1688 باز ترکان عثمانی بر آتن دست یافتند و در 1777 باروئی بر گرد شهر کشیدند. از قرن 17 به بعد آثار باستانی آتن مورد توجه قرار گرفت.
مبارزه یونانیان برای آزادی موجب ویرانی بیشتر شهر می‌شد. در 1822 آتن به دست یونانیان افتاد و بار دیگر در 1826 ترکان (اکروپولیس در 1827) بر شهر آتن دست یافتند و سرانجام در کنفرانس لندن (1830) به صورت جزئی از کشور یونان درآمد و در پایان سال 1834 آتن، پایتخت یونان و رشد آن آغاز شد و به صورت یک مرکز فکری فرهنگی درآمد و در نتیجه توسعه اقتصادی و سیاسی سریع جمعیتش فزونی یافت.
موزه آکروپولیس - آتن - یونان که در نزدیکی ویرانه‌های آکروپلیس قرار دارد. در این موزه شاهکارهای کم نظیر بلکه بی نظیری از تمدن و فرهنگ یونانی بویژه از دوره آرکائی ARCHAIC می‌باشد.

موزه ملّی باستان‌شناسی آتن - یونان:

شامل آثار برجسته و بسیار مهم موزه باستان‌شناسی در یونان می‌باشد. این موزه باستان‌شناسی ملّی محل دید و تماشای بسیاری از آثار فرهنگی و هنری و تاریخی یونان است. در این موزه بزرگترین مجموعه‌‎‌های هنر یونان باستان در جهان وجود دارد.
منبع مقاله:
سعیدیان، عبدالحسین، (1385) دائرة المعارف شهرهای جهان، تهران: علم و زندگی، چاپ دوم.